บทคัดย่อ

              วิทยานิพนธ์เรื่อง ความเชื่อเรื่องพระอุปคุตต์ในสังคมไทยนี้ มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการคือ (๑) เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมา  คุณลักษณะและความสำคัญของพระอุปคุตต์ (๒) เพื่อศึกษาบทบาทของพระอุปคุตต์  ในการเผยแผ่พระพุทธศาสนา (๓) เพื่อศึกษาความเชื่อ เรื่องพระอุปคุตต์ที่มีต่อสังคมไทย ผลการวิจัย

              งานวิจัยนี้เป็นงานวิจัยเชิงเอกสาร โดยประมวลข้อมูลหลักฐานจากคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา ได้แก่พระไตรปิฎก อรรถกถา และเอกสารที่เกี่ยวข้อง ได้ลงพื้นที่ทำการสัมภาษณ์ เก็บข้อมูล และนำข้อมูลมาวิเคราะห์เนื้อหา

              ผลการวิจัยพบว่า

๑)      ในประวัติความเป็นมาของพระอุปคุตต์ พระพุทธองค์ได้ทรงพยากรณ์ไว้ว่า พระอุปคุตต์จะทำหน้าที่ประกาศพระศาสนาได้ดีในอนาคตหลังพุทธปรินิพพานประมาณสองร้อยปี พระอุปคุตต์อยู่คุ้มครองศาสนาต่อไป ด้วยอานุภาพแห่งอิทธิบาทภาวนาของท่าน ดังนั้นพุทธศาสนิกชนชาวพม่าและสังคมชาวพุทธไทย มีความเชื่อว่าพระอุปคุตต์ยังดำรงชีพอยู่จนถึงปัจจุบัน

              คุณลักษณะของพระอุปคุตต์เป็นพระสาวกที่มีอิทธิฤทธิ์ และได้รับการยกย่องว่าเป็นศาสดาองค์ที่สองรองจากพระพุทธเจ้า สามารถปราบพญามารผู้ซึ่งเป็นใหญ่ในกามภพทั้งหลายได้ตามที่ปรากฏในคัมภีร์โลกบัญญัติ ปฐมสมโพธิกถา และในคัมภีร์อโศกาวทาน

              ความสำคัญของพระอุปคุตต์ ได้แก่การรับอาราธนาให้มาดูแลรักษางามสมโภชพระสถูปของพระเจ้าอโศกมหาราช ท่านได้ใช้อิทธิฤทธิ์ที่สูงส่งปราบมารได้ ซึ่งสะท้อนออกมาเป็นภูมิปัญญาของบรรพบุรุษในการสอนลูกหลาน โดยดึงเอาสิ่งศักดิ์สิทธิ์เข้ามาร่วมพิธีกรรมต่างๆ เช่น พิธีการอาราธนาพระอุปคุตต์มาคุ้มครองครองงาน ประเพณีตักบาตรเพ็ญพุธ และยังมีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องในด้านต่างๆ อีกหลายประการ

๒) บทบาทของพระอุปคุตต์ ท่านมีบทบาทในการสืบทอดพุทธกิจของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ที่สามารถปราบพญามารผู้ซึ่งเป็นใหญ่ในกามภพ รวมถึงเทวดา มนุษย์ นาค อสูร ยักษ์ คนธรรพ์ วิทยาธร ทั้งหมดล้วนศิโรราบ ทำให้พระอุปคุตต์เป็นที่รู้จักของมหาชนอย่างกว้างขวาง จนทำให้ชื่อเสียงของท่านแผ่กระจายไปทั่วเมือง ท่านแสดงธรรมตามพุทธวิธี โดยอธิบายจากง่ายไปหายากทำให้ประชาชนเข้าถึงธรรม บรรลุธรรมจำนวนมาก ผลการเผยแผ่มีคนเลื่อมใสสละชีวิตฆราวาสเข้ามาบวชจำนวนมาก บทบาทนี้เป็นบทบาทที่เด่นของพระอุปคุตต์ที่ทำให้ชื่อเสียงเกียรติคุณเป็นที่รู้จักทั่วเมืองมถุรา

              ๓) ความเชื่อ ชาวพุทธในสังคมไทยมีความเชื่อและพิธีกรรมเกี่ยวกับพระอุปคุตต์ เช่น ประเพณีและพิธีกรรมนิมนต์พระอุปคุตต์ที่แม่น้ำเพื่อคุ้มครองรักษางาน ประเพณีตักบาตรพระอุปคุตต์ โดยมีความเชื่อว่าพระอุปคุตต์จะไปโปรดสัตว์ ใครได้ตักบาตรพระอุปคุตต์ ผู้นั้นจะมีโชคลาภ จะมีความเจริญรุ่งเรือง

              ประเพณีอัญเชิญพระอุปคุตต์ได้ถือกำเนิดและดำรงอยู่คู่กับสังคมไทยมาอย่างช้านาน โดยมีคติธรรมหลายอย่างปรากฏอยู่ ก่อให้เกิดคุณค่าแก่ตนเอง ครอบครัว และสังคม โดยสรุป ๓ ด้าน คือ คุณค่าด้านการให้ทาน คุณค่าด้านความสามัคคี และคุณค่าด้านความกตัญญู กตเวที

 ดาวน์โหลด