บทคัดย่อ

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์ ๓ ข้อ (๑) เพื่อศึกษาการปฏิบัติวิปัสสนากัมมัฏฐานในพระพุทธศาสนาเถรวาท (๒) เพื่อศึกษาการปฏิบัติวิปัสสนากัมมัฏฐานตามแนวทางของพระภาวนาเขมคุณ วิ. (สุรศักดิ์ เขมรํสี) (๓) เพื่อศึกษาผลของรูปแบบการปฏิบัติวิปัสสนากัมมัฏฐานที่มีต่อพุทธศาสนิกชนที่ปฏิบัติตามแนวทางของพระภาวนาเขมคุณ วิ. (สุรศักดิ์ เขมรํสี) เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพโดยใช้การศึกษาจากเอกสารและการศึกษาภาคสนามด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึก

               ผลจากการวิจัยพบว่า มุ่งศึกษาถึงความหมายของวิปัสสนากัมมัฏฐานในพระไตรปิฎก เช่น หมายถึงการรู้ในอริยสัจ ๔ ประการ คือ รู้ทุกข์ เหตุแห่งทุกข์ ความดับทุกข์ และหนทางดับทุกข์ เป็นต้นและความหมายที่นักเขียนประพันธ์ไว้ เช่น พระธรรมธีรราชมหามุนี (โชดก ญาณสิทฺธิ) โดยใจความ ก็คือ หมายถึง การรู้แจ้ง เห็นจริงในสรรพสิ่งและสภาวะธรรมทั้งปวง โดยปัญญาอันแจ่มแจ้ง บริสุทธ์ ปราศจากมลทินใดๆ

               ประเภทของสมถะและวิปัสสนากรรมฐานที่ปรากฏในพระไตรปิฎก เช่น การปฏิบัติวิปัสสนากัมมัฏฐาน คือ อุบายทำให้เกิดปัญญา มีวิปัสสนาภูมิ ๖ เป็นอารมณ์กรรมฐาน การปฏิบัติกัมมัฏฐานมีหลักปฏิบัติ ๔ แบบ คือ ๑) วิธีการเจริญสมถะนำหน้าวิปัสสนา ๒) วิธีการเจริญวิปัสสนานำหน้าสมถะ ๓) วิธีการเจริญสมถะและวิปัสสนาควบคู่กันไป ๔) วิธีการปฏิบัติเมื่อจิตเกิดสภาวะแห่งวิปัสสนูปกิเลสต้องกำหนดรู้ด้วยปัญญา และการปฏิบัตินี้ต้องปฏิบัติกัมมัฏฐานตามหลักมหาสติปัฏฐาน ๔ คือ กาย เวทนา จิต ธรรม

               ศึกษาการปฏิบัติวิปัสสนากัมมัฏฐานตามแนวทางของพระภาวนาเขมคุณ วิ. (สุรศักดิ์ เขมรํสี) พบว่า วิปัสสนากัมมัฏฐานล้วน ๆ จัดเข้าในสัมมาสติ ระลึกชอบ ได้แก่ ระลึกชอบในสติปัฏฐาน ๔ มีดังนี้ ๑) กายานุปัสสนาสติปัฏฐาน คือการพิจารณาร่างกายของตนเองและบุคคลอื่น ทั้งที่เป็นภายใน ทั้งที่เป็นภายนอก ๒) เวทนานุปัสสนาสติปัฏฐาน คือการพิจารณาเวทนาที่เป็นสุขบ้าง เป็นทุกข์บ้าง ๓) จิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน คือการพิจารณาเห็นจิตในจิต ๔) ธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน คือการพิจารณาตามเห็นธรรม ทั้งที่เป็นกุศลและอกุศลที่บังเกิดกับใจ

               ศึกษาผลของรูปแบบการปฏิบัติวิปัสสนากัมมัฏฐานที่มีต่อพุทธศาสนิกชนที่ปฏิบัติตามแนวทางของพระภาวนาเขมคุณ วิ. (สุรศักดิ์ เขมรํสี) พบว่า มี ๕ ขั้นตอนการเจริญวิปัสสนากรรมฐาน คือ ขั้นตอนที่ ๑ กำหนดรู้บัญญัติ  ขั้นตอนที่ ๒ กำหนดรู้ปรมัตถ์ เจาะจง (เฉพาะที) ขั้นตอนที่ ๓ กำหนดรู้ปรมัตถ์ทั่วไป ขั้นตอนที่ ๔ รู้ ละ วาง ขั้นตอนที่ ๕ วิมุตติ คือ สภาพความหลุดพ้น

ดาวน์โหลด