การบรรลุธรรม หมายถึง การรู้แจ้งอริยสัจ ๔ คือ มรรค ๔ ผล ๔ นิพพาน ๑ เช่นพระอัญญาโกณฑัญญเถระ ตระกูลพราหมณ์มหาศาล เรียนจบไตรเพท และตำราพยากรณ์ลักษณะได้รับการพยากรณ์จากพระพุทธเจ้าทั้ง ๒ พระองค์นั้น จักได้เป็นภิกษุผู้เป็นเอตทัคคะด้านรัตตัญญูในสมัยของพระพุทธเจ้าพระนามว่าสมณโคดมเมื่อได้ฟัง ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร ทำให้ได้ดวงตาเห็นธรรมเป็นสาวกผู้บรรลุธรรมคนแรกในพระพุทธศาสนา ครั้นเมื่อได้ฟัง “อนัตตลักขณสูตร” ก็ได้บรรลุธรรมเป็นพระอรหันต์พร้อมกับภิกษุปัญจวัคคีย์ส่วนพระโสณโกฬิวิสเถระเป็นลูกเศรษฐี ท่านได้บรรลุธรรมด้วยการปรับอินทรีย์ให้เหมาะสม เพราะอาศัยธรรมเทศนาจากพระพุทธเจ้าทรงสอนอุปมาการดีดพิณสามสายท่านนำไปปฏิบัติตาม จึงบรรลุ