บทคัดย่อ

             อทันตอคุตตสูตร เป็นพระสูตรที่พระพุทธเจ้าทรงตรัสกับภิกษุทั้งหลายที่เมืองสาวัตถีเกี่ยวกับเรื่อง ผัสสายตนะ ๖ ประการ คือ ๑) ผัสสายตนะคือจักขุ ๒) ผัสสายตนะคือโสตะ ๓) ผัสสายตนะคือฆานะ ๔) ผัสสายตนะคือชิวหา ๕) ผัสสายตนะคือกาย ๖) ผัสสายตนะคือมโน เมื่อคู่อายตนะภายในและอายตนะภายนอก กระทบกันแล้วจะเกิดผัสสะเชื่อมต่อให้เกิดการรับรู้เฉพาะด้านของอายตนะเรียกว่า วิญญาณ คือความรู้แจ้งของอารมณ์ ผัสสะเป็นสภาวธรรมอย่างหนึ่งที่เกิดแล้วรู้ได้ด้วยใจ ผัสสะที่เกิดแล้วเป็นปัจจัยให้เกิดความรู้สึกพอใจ (สุขเวทนา) ไม่พอใจ (ทุกขเวทนา) หรือความรู้สึกวางเฉย (อุเบกขาเวทนา) ขึ้นอยู่กับอารมณ์ที่มากระทบทำให้จิตรับรู้วิบากและปรุงแต่งจิตให้เป็นกุศลบ้าง อกุศลบ้าง