วิทยานิพนธ์นี้มุ่งเน้นศึกษาวิเคราะห์ความคิดเรื่องจักรวาลวิทยาในพุทธปรัชญาเถรวาท ซึ่งเป็นโลกทัศน์ที่เกี่ยวกับลักษณะธรรมชาติของโลกและจักรวาลอันมีสัมพันธภาพกับความคิดเรื่อง อื่น ๆ เช่น กรรม สุคติ และทุคติ

          ความรู้เรื่องจักรวาลวิทยาในคัมภีร์พระสุตตันตปิฎก มี ๒ อย่าง คือ
          (๑)  ความรู้เรื่องจักรวาลวิทยา ที่พระพุทธเจ้าทรงชี้แจงให้เห็นเกี่ยวกับความรู้ทางประสบการณ์ตรง คือ ความรู้ที่กล่าวถึงกำเนิดของสิ่งมีชีวิตและลักษณะตามธรรมชาติของสิ่งมีชีวิตนั้น ๆ เช่น มนุษย์ สัตว์ และความรู้บางส่วนซึ่งเป็นความรู้ที่เกี่ยวกับกำเนิดของโลก

          (๒)   ความรู้เรื่องจักรวาลวิทยา  ที่พระพุทธเจ้าทรงหยั่งรู้ได้ด้วยทิพยจักษุญาณ คือ เรื่องภูมิต่าง ๆ มีการพรรณนาสภาพอันน่าสะพึงกลัวในทุคติภูมิหรืออบายภูมิ และมีการพรรณนาสภาพอันน่ารื่นรมย์ในสุคติภูมิ

          นอกจากนี้ ประเภทของภูมิยังแบ่งออกเป็น ๒ ประเภท คือ
          (๑) ประเภทวัตถุวิสัย (Objective) คือ ภูมิที่ว่าด้วย นรก สวรรค์ ซึ่งเชื่อกันว่ามีอยู่จริงอย่างเป็นรูปธรรม

          (๒) ประเภทจิตวิสัย (Subjective) คือ ภูมิที่ว่าด้วย นรก สวรรค์ ซึ่งเป็นนามธรรมเป็นสภาวจิตของมนุษย์และมีอยู่ในจิตใจของมนุษย์